Heb je mij lief? Over de liefde van God die alles herstelt
“Heb je mij lief?” Dat is de vraag die Jezus vandaag stelt aan ons. En in dit Evangelie vraagt Hij het drie keer aan Simon Petrus. Hun vriendschap heeft nogal wat te lijden gehad. Petrus is in slaap gevallen toen Jezus de leerlingen vroeg of ze met Hem wilden waken. Hij heeft zelfs drie keer gezegd, geroepen: ‘Ik ken die man niet’. En nu staan ze hier tegenover elkaar, met tussen hen in die driedubbele verloochening.
De onvoorwaardelijke liefde van God
Jezus vraagt: ‘Simon, heb je mij meer lief dan de anderen mij liefhebben?’
Hier zijn drie dingen aan de hand.
Ten eerste: Jezus noemt Petrus ineens weer ‘Simon, zoon van Johannes’. Hij trekt de naam ‘Petrus’ terug, die Hij hem bij hun eerdere ontmoetingen gegeven had. ‘Jij bent Petrus, steenrots, en op deze rots zal ik mijn Kerk bouwen.’ Is Simon wel een steenrots? Kan de Kerk gebouwd worden op iemand die Jezus drie keer verloochent? Jezus noemt hem hier geen Petrus meer, geen rots.
Een tweede ding dat opvalt. Simon had gezegd: ‘Zelfs al komen ze allemaal ten val, ik zeker niet.’ Nu vraagt Jezus: ‘Heb je mij meer lief dan al die anderen die ten val zijn gekomen?’ Ik hoor niet alleen maar een serene, neutrale vraag. Er zit ook iets in van: ‘Wou je soms beweren dat je meer van me houdt dan al die anderen? Zij zijn weggelopen, jij hebt me verloochend. Wat is het verschil? Hoe staat het eigenlijk met die liefde van jou?’
Ten derde. Jezus gebruikt hier ineens een nieuw, bijzonder woord voor ‘liefhebben’ en het is een woord dat Petrus niet durft terug te gebruiken. In het Grieks zijn meerdere woorden voor liefde, om de verschillende manieren van liefhebben aan te duiden. Er is de liefde van ouders voor kinderen en familieleden. Er is een meer egocentrische liefde die eros heet. Daarin gaat het om het verlangen tussen man en vrouw, om bezitten. Dan is er de liefde zoals in een vriendschap, broederschap: filia. Die vorm voor liefde komt veel voor in de Bijbel. Maar Jezus gebruikt hier een nieuw woord: agape. Dat woord drukt de liefde uit die van God komt, de liefde voor God en God’s liefde voor de mens. De onbaatzuchtige liefde, die nooit vergaat en niet van deze wereld is.
“…de onbaatzuchtige liefde, die nooit vergaat en niet van deze wereld is…”
Jezus vraagt dus: Heb je Mij meer dan de anderen lief met God’s liefde?
En Petrus antwoordt: ‘Ja, je weet dat ik van je hou zoals van een vriend’
Petrus antwoordt met het woord voor de vriendschappelijke liefde. Dat is al een soort bekentenis in de sfeer van: ‘Ik weet ook wel dat ik niet perfect ben.’
Jezus stelt de vraag nog een keer, maar doet een stapje naar beneden. Hij vraagt al niet meer of Petrus méér dan de anderen van hem houdt, maar alleen nog:
‘Simon, hou je van me met de liefde van God?
En Petrus antwoordt opnieuw: ‘Ja, je weet dat ik van je hou zoals van een vriend.’
Jezus vraagt het nu voor de derde keer en verandert van werkwoord, dit keer gebruikt hij het woord dat Petrus gebruikt:
‘Simon, hou je van me zoals je van een vriend houdt?’
Nu wordt Petrus verdrietig. Hij beseft waar Jezus naar toe wil. Misschien heeft hij hier ineens in de gaten dat hij de kans krijgt om die verloochening goed te maken. Hij zegt:
‘Je weet alles, je kent mij, doorgrondt mij, je weet dat ik van je hou als van een vriend.’
Daarmee zegt hij: je weet ook dat ik er op goddelijk niveau niets van bak, dat ik maar een mens ben, dat ik je heb laten vallen. Dat ik op eigen kracht bezig ben geweest, dat het me niet gelukt is om in God te blijven.’
Het is een diepe knieval die Petrus hier maakt.
En dan pas kan Jezus ook weer zeggen: ‘Volg mij.’
Er komt geen oordeel, geen veroordeling. Geen: ‘Waar was je, waarom liet je me in de steek, wat viel je me tegen…’ – niets van dat alles. Alleen: ‘Richt je opnieuw op Mij.’
Je deed alles zelf. Je deed je eigen gordel om. Je ging zelf vissen. Maar doe de dingen niet op eigen kracht, want dan val je. Laat je leiden. Volg mij. En ondertussen: let op mijn schapen.
Is het niet mooi om dit te lezen aan de vooravond van een conclaaf waarin een nieuwe paus gekozen zal worden. Laten we de lat voor de volgende paus niet te hoog leggen, in het besef dat de eerste paus, Petrus, ook maar een mens was. Een breekbare mens vol fouten. Die Jezus verloochende, in slaap viel, Hem in dit verhaal niet eens meteen herkent. Die het niet uit zijn strot kon krijgen om te zeggen: ‘Ik heb je lief met de God’s liefde’. Dat was onze eerste paus. Dat was voor Jezus de mens om tegen te zeggen: ‘Nou, ga jij mijn Kerk maar bouwen.’
Hij had Johannes kunnen kiezen, die hem altijd trouw gebleven was. Hij had Maria kunnen kiezen, die hem altijd trouw gebleven was. Maar hij koos Petrus. Een feilbare mens. Schuldbewust, vol twijfel, zoekend naar het goede woord voor Liefde, verlangend naar zijn hart te breken, voor zijn vriend, die alles weet van hem en desondanks van hem houdt en zegt: ‘Jij gaat voor mijn schapen zorgen.’
Dat is geruststellend, want ook wij hebben onze zwakke momenten. Hoe zouden wij reageren als we omwille van ons geloof in de gevangenis gezet werden, zoals de apostelen gebeurt in de eerste lezing? Doorgaan met praten over Jezus? Of toch maar wat stiller worden? Vandaag klinkt de uitnodiging aan u: zorg voor deze kerk, die een kerk van mensen is. Zorg voor de mensen. Heb elkaar lief met de liefde van God. Oordeel niet. Wees zacht.
Op de dag dat we onze doden herdenken is het goed om de ochtend te eren door stil te staan bij die grote, eindeloze liefde die God is.
Op de dag dat ons hart breekt, zal die liefde ons omkeren naar de bevrijding.
De bevrijding die we morgen herdenken, maar bovenal de bevrijding van de Liefde in ons, die eerst opgesloten zat, die wij op eigen kracht niet vrij kregen, maar die door het oordeelloze Licht de vrije vlucht kreeg.
De bevrijding door de Liefde, die alles omkeert, die voedt en doet opstaan uit je dode oude leven, omdat alleen de Liefde de Liefde kan bevrijden.
Zo bevrijdt God zichzelf uit ons.
Dat lijkt ingewikkeld, maar het is heel eenvoudig. Jezus zegt ons hoe het werkt: ‘Volg mij.’ ‘Op je levenslange reis: volg mij, en ik zal zijn: jouw reisgenoot.
Moge het zo zijn
Overweging deels ontleend aan Dom Marc Gallant ocso, abt van de Achelse Kluis
Johannes 21, 1-19
Meer kennis en inspiratie opdoen? Laat je raken door wat er mogelijk is wanneer je stil durft te staan.